Kunst en cultuur als levenskracht bij Vitalis
3 februari 2025
Kunst en cultuur voor ouderen
Wendy van Zon, Maaike Mul en Elke Veltman zijn actief in verschillende regio’s als cultuuraanjagers bij Vitalis, een zorg- en welzijnsorganisatie die ouderen ondersteunt met professionele zorg, zelfstandig wonen en activiteiten. Met speciale aandacht voor kunst, cultuur en sociale verbinding. Wat enkelvoudig begon met projecten voor en door ouderen, is nu uitgegroeid tot een rol waarin de cultuuraanjagers bijdragen aan het beleid en de visie van Vitalis maar bijvoorbeeld ook collega’s bijscholen op dit terrein.
Zingeving en preventie
Kunst en cultuur worden vaak gezien als de kers op de taart, maar Wendy benadrukt dat deze activiteiten ook een middel zijn voor zingeving en ook bijdragen aan de zogenaamde Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL). Hoewel het soms voelt als een extraatje, heeft het bijvoorbeeld ook een preventief belang (denk aan spierontwikkeling of balans bij dans). Het blijft wel altijd een uitdaging om de waarde hiervan erkend te krijgen. Maaike licht toe: “Aandacht voor kunst en cultuur is nog steeds niet voor iedereen vanzelfsprekend. Wij worden zeker serieus genomen, maar niet iedereen erkent en ziet de betekenis ervan. We benaderen zorg namelijk vanuit een ander perspectief. Met een kwinkslag: “Wij zeggen dan: wij geven je een reden om uit je bed te komen.”
Innovatieve projecten en duurzaamheid
Vitalis was in 2001 de eerste zorgaanbieder die medewerkers kunst en cultuur in dienst nam. Dit heeft geleid tot innovatieve projecten en een groeiende erkenning van de waarde van kunst en cultuur in de zorg. Het cultuuraanjaagteam, inmiddels lid van het MT, heeft een ‘menukaart’ ontwikkeld waarmee managers tijdens de begrotingsrondes snel kunnen zien wat de kosten en baten zijn van verschillende culturele interventies. Dat werkt goed, vertelt Elke: ”Daardoor kunnen we nieuwe dingen ontwikkelen en niet enkel bezig zijn met bewezen activiteiten.”
Cultuur van nu naar binnen halen
Een van de projecten is livestreams van Parktheater Eindhoven op Vitalis locaties, zodat ouderen die zelf niet meer naar het theater kunnen toch deelnemen aan culturele evenementen. Tijdens de Dutch Design Week wordt bijvoorbeeld handwerk van ouderen geëxposeerd, en vorig jaar gaven ouderen daar zelfs les. Dit draagt bij aan het gevoel van erbij horen en waardevol zijn.
Weerstand en draagvlak
Hoewel er aanvankelijk weerstand kan zijn tegen een kunst of culturele activiteit, blijkt dat mensen die eenmaal meedoen, enthousiast blijven deelnemen. Maaike zegt: “Vaak zien we dat mensen eerst huiverig zijn, maar als ze eenmaal meedoen, blijven ze dat doen. De weerstand levert bewoners ook iets op. Ze maken iets wat vanuit henzelf komt. Het wordt een succeservaring en daardoor krijgen ze meer zelfvertrouwen. Maar we leren elkaar daardoor ook op een andere manier kennen.” Ze ziet steeds meer draagvlak ontstaan, en de olievlek van culturele interventies verspreidt zich langzaam maar zeker. Het is van belang dat deze initiatieven zichtbaar blijven en dat de meerwaarde ervan wordt erkend door zowel bewoners als activiteitenbegeleiders.
Jeugddroom die werkelijkheid wordt
Voor cliënten is met kunst en cultuur bezig zijn soms een jeugddroom die werkelijkheid wordt. Zo is er het voorbeeld van een bewoonster die altijd actrice wilde worden en nu de kans kreeg om theater en andere kunstvormen te ervaren. Dit heeft niet alleen een positieve impact op de ouderen zelf, maar ook op hun families, die zo nieuwe manieren vinden om met hun dierbaren om te gaan.
Via deze beweging zorgt Vitalis dat kunst en cultuur een integraal onderdeel wordt van de ouderenzorg en dat de waarde ervan ook landelijk steeds meer wordt erkend.